Niet lang geleden kwam de Ketliker heide ter sprake bij een inwoner van Katlijk die hier nog niet heel lang woont. Deze meende dat het heidegebied direct tegenover 't Ketliker skar "altijd" al zo was. Het gebied is de afgelopen 20 jaar dermate goed weer terug gebracht naar de oorspronkelijke staat dat ik maar niet kon overtuigen.
Een kleine 'queeste' was geboren: op zoek naar oude kaarten!
In het boek "Katlijk door de eeuwen heen" staat de oudst gevonden kaart waarop fragment kaart (1545) Fragment kaart van Europa met Katlijk prominent in beeld (1635) |
Wanneer je bedenkt dat de bekende Mercator wereldkaart van 1569 is en kaarten vanaf begin 1500 van enige serieuze kwaliteit begonnen te worden zou je bijna gaan denken dat Katlijk een wereldstad is van formaat!
Die illussie had de kaartenmaker 'Bleau' in 1635 blijkbaar ook (zie afbeelding hiernaast)!
Pas in de atlas van Schotanus uit 1664 is er een kaart te vinden waarop meer detail is te vinden.
Maar het duurt tot 1850 voor er een kaart gevonden kon worden waarop daadwerkelijk details te vinden zijn over hoe de gronden er uit zien.
En toen werd toch wel een soort "heilige graal" gevonden: het gedigitaliseerde kadaster van 1832! Niet echt een topografische kaart, maar de gegevens zijn wel dermate gedetaileerd dat die er niet voor onder doet!
Wat valt op?
Het zal geen verrassing zijn dat grote delen van Katlijk in 1832 nog heidegebied zijn.Wat vooral opvalt is dat het vanaf de begin jaren dertig van de vorige eeuw snel gaat. Er worden steeds grotere "happen uit het heide gebied gehaald".
In 1960 lijkt de locatie van de tekst "Katlijker heide" fout geplaatst, maar wanneer je dat vergelijkt met de kaart van 1935 wordt duidelijk dat de tekst de "oude" locatie weergeeft!
Op de kaart van 1995 is het "dieptepunt" bereikt, er is nog een fractie over van de oorspronkelijke heide van begin 19e eeu.
Ook in de 19e eeuw waren er momenten waarop te zien is dat grasland weer heide werd, om later toch weer grasland of bos te worden, zo is op de kaart van 2000 is te zien dat het grasland tegenover het Katlijker Schar weer heide wordt!
Maar wat voor sommigen wellicht een nog grotere verrassing is, is dat het er niet alleen nog een stuk "oer heidegebied" is tegenover het Katlijker Schar. Er is óók nog een even zo groot gebied oorspronkelijk landschap achter en rond het erf van de familie Toering-Kooistra aan de Schoterlandseweg 51!
Kortom, kijk bij een volgende wandeling eens naar de verschillen in het landschap van deze gebieden ten opzichte van de omgeving. Deze twee gebieden zijn voor het laatst zo'n 12.600 jaar geleden grondig veranderd in de laatste ijstijd.
Deze twee stukjes landschap zijn dus met recht uniek te noemen!
Tot slot
Het "linker gebied" is eigendom van het Fryske Gea en officiëel buiten de gebaande paden, daar mag dus officïeel niet gewandeld worden!Ook het grootste deel van het "rechter gebied" is eigendom van het Fryske Gea en aangemerkt als "rustgebied". Echter een klein deel van dit unieke gebied is eigendom van van de familie Toering-Kooistra. Bij belangstelling kunt u mij (Eesger Toering) vragen voor een rondleiding door onze "achtertuin". Daarbij kan ik ook nog het één en ander vertellen én laten zien over nog zichtbare restanten van schuttersputten uit de tweede wereldoorlog. Daarover een andere keer meer..
