info
In de personen van Jelle Boersma,Sjoerd Stoker (op de foto hierboven links) en René Bol (op de foto hierboven rechts) herdenken we ieder jaar op 4 mei in Katlijk de gevallenen van oorlogsgeweld.
Daarom nu het trieste verhaal over de onderduikers Sjoerd Stoker en René Bol. (In de volgende Raaptepper meer over de verzetsman Jelle Boersma)

Op 17 september 1944 gingen 30.000 spoorwegarbeiders, na een oproep van de Nederlandse regering "in ballingschap", in staking. Hiermee hoopte men een einde te maken aan het vervoer van oorlogsmateriaal en om de deportatie van gevangenen naar werkkampen en concentratiekampen te voorkomen. De Duitse bezetters waren woest, en dreigden de stakers op te pakken en te straffen. Het gevolg was dat de stakende spoorwegmensen massaal gingen onderduiken. Zo ook de twee Rotterdamse vrienden, die daar bij de spoorwegen werkten, Sjoerd Stoker, geboren op 26 febr.1920 te Wijhe (O), en Ren Bol geboren op )+ sept. 1921 te Rotterdam. De twee mannen kregen in Katlijk onderdak bij Reitze Hoekstra en zijn vrouw Minke Hoekstra - Stoker, - een oom en tante van Sjoerd - die woonden in een boerderij aan de Breedsingel, genaamd "De Kaasstolp" en dachten daar een veilige plek te hebben. Ze voelden zich niet alleen veilig, maar ze voelden zich er ook thuis, hielpen op de boerderij, deden mee aan het verenigingsleven in het dorp en gingen trouw naar de kerk.

Daar waar anderen zich op hun onderduikerplekken echt schuilhielden en zich niet lieten zien, leefden de twee jonge mannen een bijna onbezorgd leven. Te onbezorgd zou later blijken, want op een dag, tijdens het eten, ontwaarde Reitze Hoekstra mannen van de Duitse Politie (Grüne Polizei), die van alle kanten de boerderij naderden. Snel zochten Sjoerd en René hun schuilplek in de boerderij op, maar de etensborden op tafel verraden dat er meerdere personen aanwezig waren. De door de Duitsers meegebrachte speurhonden hadden de twee onderduikers dan ook al snel te pakken. In het tumult was het Reitze gelukt om de bossen in te vluchten, om zich ergens in het dorp te verstoppen. Met hun speurhonden werd door de Duitsers nog de achtervolging ingezet, maar zonder resultaat. Hier waren ze z—ó kwaad over, dat ze Reitze zijn vrouw Minke het pistool op haar hoofd hebben gezet. Ze moest maar vertellen waar haar man was, wat zij natuurlijk niet wist.

De opgepakte onderduikers moesten overgebracht worden naar Wolvega, de standplaats van de Duitse Politie. Omdat de Duitsers op de fiets waren gekomen, kreeg de 16-jarige dochter Jantsje en de 18-jarige zoon Sjoerd van Reitze en Minke de opdracht de twee onderduikers met paard en wagen naar Wolvega te brengen. Daar aangekomen bleek er geen plaats meer voor hen te zijn, en moesten ze naar Crackstate, de gevangenis in Heerenveen gebracht worden. Zoon Sjoerd moest echter als gijzelaar in Wolvega achterblijven, en zou vrijgelaten worden als zijn vader Reitze zich zou melden, die dit op aanraden van dorpsgenoten niet heeft gedaan. Omdat Sjoerd moest achterblijven, werd Jantsje gedwongen om met de gevangenen naar Heerenveen te rijden.

Op de terugreis naar Katlijk - het was intussen al laat en donker - werd Jantsje ook nog door een Nederlandse politieagent aangehouden.
De Kaasstolp aan de Breedsingel
De Kaasstolp aan de Breedsingel
Omdat het al spertijd was, en je je dan niet meer op de openbare weg mocht bevinden, moest ze de kar maar laten staan en de paarden los maken, want die zouden volgens de agent de weg terug naar huis wel vinden en zelf is ze lopende thuisgekomen. Zoon Sjoerd is na een week vrijgelaten. Dit was allemaal het gevolg van verraad door een collega van Sjoerd en René.

In de nacht van 19 op 20 november pleegde de ondergrondse een aanslag op de spoorlijn tussen Akkrum en Heerenveen ter hoogte van Stobbegat (Vegelingsoord) door springstof bij de rails te plaatsen, dit om een trein met V-1 raketten te laten ontsporen.

Als represaille werden Sjoerd en René - omdat ze stakende spoorwegmannen waren - in opdracht van de beruchte SD’er Kronberger uit de gevangenis gehaald en door vier man per auto naar de plek gebracht, waar de sabotage aan het spoor had plaatsgevonden. Daar kregen de twee jonge onschuldige mannen nog de tijd om te bidden, waarna ze door kogels afgevuurd uit automatische wapens werden gedood. Met een bord om de hals met het opschrift "wij zijn stakers" werden ze achtergelaten.

De SD. gaf de gemeentepolitie van Heerenveen opdracht om de lichamen te bergen. Uit het door de gemeentepolitie opgemaakte proces verbaal, het volgende :
In verband met vorenstaande mededeeling hebben wij ons naar de opgegeven plaats begeven en vonden daar twee lijken van manspersonen die op verschillende plaatsen aan hoofd en schouder schotwonden hadden. Beide personen zijn ter plekke gekist en per lorry en wagen overgebracht naar het lijkenhuis op de algemene begraafplaats te Heerenveen.
Daar zijn ook de lichamen geïdentificeerd door Minke Hoekstra en buurman Douwe Trinks, waarbij het beiden opviel dat René voor die tijd een baard droeg en nu gladgeschoren was. De stoffelijke overschotten zijn door de bode van de begrafenisvereniging in Katlijk opgehaald en werden opgebaard in de boerderij van de fam. Hoekstra, vanwaar ze zijn begraven op het kerkhof in Katlijk
 Reactie's
17:05 01-05-2019
secondworldwar.nl
bron: secondworldwar.nl
CRACKSTATE
Het Gerechtsgebouw Crackstate in Heerenveen (tegenwoordig gemeentehuis) wordt tijdens de oorlog als gevangenis gebruikt. In de eerste oorlogsjaren werkt er Nederlands personeel en is er nog enige mate van contact mogelijk vanuit de gevangenis met de buitenwereld.

Op 3 september 1944 pleegt de Friese illegaliteit een gewaagde overval op de gevangenis. De overval werd opgezet op twee van de Friese ondergrondse te bevrijden, namelijk Barteld Cloo uit Oranjewoud en Andreas Antolius Heins uit Heerenveen. De mannen moesten vrij komen omdat ze teveel wisten over de Friese verzetsgroepen. Bij hun doorslaan zouden teveel namen en adressen bij de Duitsers bekend worden. De plannen voor de bevrijdingsactie werd gemaakt in Café Dijksma, het tegenwoordige Koningshof in Oranjewoud. Dit café was tevens het vertrekpunt voor de actie. Over de precieze actie is weinig bekend, maar zes verzetsmensen wisten binnen te dringen in het cellencomplex en de bewakers ontwapend. De overval was een succes en beide mannen werden bevrijd.

In oktober 1944 neemt een groep SD-ers zijn intrek in Crackstate en wordt het Nederlands personeel ontslagen. De SD-ers zijn afkomstig uit België na Duitse verliezen in het zuiden voor het front uit naar het Noorden getrokken. Vanaf dit moment zullen ze een schrikbewind in Friesland voeren. De groep staat onder leiding van SS-Haubtsturmfuhrer Kronberger. Het is een gemêleerde groep die bestaat uit Duitsers, Belgen, Tsjechoslowaken, Polen e.a.. De terreur van de SD-ers was zo groot dat de Friese illegaliteit opnieuw een overval op de gevangenis overwoog. Er werd uiteindelijk vanaf gezien omdat de risico's te groot waren. Meer dan zestig nederlanders overleefden hun gevangenschap in Crackstate niet. Sommigen bezweken aan de martelingen, anderen werden gefusilleerd, vaak als represaillemaatregel voor acties van het verzet en anderen werden op transport gezet naar concentratiekampen waar zij omkwamen. Op 20 november 1944 werd de spoorlijn ter hoogte van Stobbegat, het tegenwoordige Vegelingsoord door sabotage onderbroken. Als vergelding werden twee Rotterdamse NS medewerkers die na de spoorwegstaking werden opgepakt door de SD-ers meegenomen vanuit Crackstate naar de plaats van de sabotage en ter plekke doodgeschoten. Deze mannen waren Sjoerd Stoker en Rene Jacop Adriaan Bol.

Toen de Canadezen in April 1945 oprukten vluchtten de SD-ers opnieuw. De zestig aanwezige gevangenen werden op 14 April 1945 bevrijd door twee mannen, G. de Wolf en H. Kooij. De Canadezen wisten een dag later bij hun opmars vanuit Steenwijk Heerenveen te bereiken. Kronberger werd na de oorlog tot 14 jaar cel veroordeeld voor zijn wandaden.

DE JODENVERVOLGING
Heerenveen ontkomt niet aan de Jodenvervolging. Vrijwel alle in Heerenveen woonachtige Joden overleven de oorlog niet. De familie Tof die tot 1943 aan de Lindegracht woont duikt onder en weet geholpen door adressen in Katlijk en Heerenveen de oorlog te overleven maar zij zijn van de Heerenveense Joden een uitzondering.

DE ILLEGALITEIT
De overval op Crackstate is een van de wapenfeiten van de Heerenveense illegaliteit. Een andere is de overval op het distributiekantoor in Joure.

Op 30 juni 1944 wordt een Nederlandse Politieman door twee leden van het verzet opgewacht in de fietsenstalling tegenover het belastingkantoor. De Duitsgezinde luitenant is in die tijd een groot gevaar voor het Friese verzet waar hij fanatiek jacht op maakt. De twee verzetsmannen liquideren de man. Veel mensen duiken hierna onder uit angst voor de Duitse vergelding.

Een aantal landelijke illegale bladen zoals De Waarheid, Trouw en Vrij Nederland werden ook in Heerenveen verspreid. In November 1944 verscheen het illegale blad de Heerenveense Koerier voor het eerst. Dit blad bleef na de oorlog verschijnen.
Het verzet komt tijdens de Canadese opmars in actie en maakt daarbij gebruikt van wapens die eerder in de oorlog zijn gedropt in het Katlijker Schar.
Er worden bomen opgeblazen in de nacht van 10 op 11 april langs de rijksweg om de Duitse terugtocht te versperren. Door brandbommen op de weg moesten terugtrekkende Duitse troepen een aantal voertuigen achterlaten. Ook een aantal paarden van Duitse soldaten werden daarbij gedood. De spoorlijn wordt in de richting van Wolvega bij de brug over de Tjonger gesaboteerd. Een trein raakt ontspoort maar komt niet zoals gepland in de Tjonger terecht. De trein kan echter niet verder en de volgende dag wordt de locomotief door Engelse jachtvliegtuigen onder vuur genomen.

In de nacht van 11 op 12 april stond er nog een wapendropping gepland. De mannen stonden klaar op het afgesproken afwerpterrein en het vliegtuig verscheen ook boven het terrein maar vloog door. Het heeft blijkbaar het lichtsignaal dat de verzetsmensen gaven niet opgepikt en zo mislukte in de laatste dagen voor de bevrijding voor de tweede keer in korte tijd een wapendropping nabij Heerenveen.
 Reageer >>